Purandar Fort Information In Marathi.

“पुरंदर किल्ला“

पुरंदरचा किल्ला हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील पुणे जिल्ह्यातील सासवड गावाजवळ असलेला एक भव्य आणि ऐतिहासिक किल्ला आहे़. पुरंदर किल्ला तसा विस्ताराने मोठा आहे. किल्ला मजबूत असून बचावाला जागा उत्तम आहे. दारुगोळा व धान्याचा मोठा साठा करून गड दीर्घकाळ लढवता येऊ शकत असे. एक बाजू सोडली तर गडाच्या इतर सर्व बाजू दुर्गम आहेत. गडावरून सभोवारच्या प्रदेशावर बारीक नजर ठेवता येते. पुरंदर किल्ल्याची उंची १५०० मी. आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांचा प्रिय आणि बळकट किल्ला म्हणून ओळखला जाणारा पुरंदर किल्ला, मराठा साम्राज्याच्या पराक्रमाचे प्रतीक आहे. याच किल्ल्यावर छत्रपती संभाजी महाराजांचा जन्म झाला, ज्यामुळे या किल्ल्याला विशेष ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्त झाले आहे. Purandar Fort Information In Marathi.

संत सोपानदेव यांची समाधी असलेल्या सासवड गावाजवळ सह्याद्रीच्या डोंगरात स्थित या पुरंदर किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजी महाराजांचे पुत्र आणि स्वराज्याचे दुसरे छत्रपती संभाजी महाराजांचा जन्म १४ मे १६५७ रोजी सईबाई यांच्या पोटी झाला. सह्याद्रीच्या नयनरम्य वातावरणात उभा असलेल्या पुरंदर किल्ल्याने अनेक वर्ष वैभव, लढाया पाहिल्या आहेत. पुरंदर किल्ला हा यादव, बहमनी, मराठे, आदिलशाही यांच्या ताब्यात होता. पण मराठा साम्राज्याशी पुरंदर किल्ल्याचा जवळचा संबंध आहे. कारण या पुरंदर किल्ल्याने छत्रपती शिवाजी महाराजांची प्रमुख लष्करी चौकी म्हणून अनेक वर्ष काम केले आहे. पुरंदर किल्ल्यावरील अनेक वास्तू ह्या प्राचीन वास्तू कलेचे उत्तम उदाहरण देणारा पुरावाच आहे. Purandar Fort Information In Marathi.

किल्ल्यावरील माची, बालेकिल्ला, भिंती, बुरुज, प्रवेशद्वार हे पुरंदर किल्ल्याला भेट देणाऱ्या पर्यटकांचे प्रमुख आकर्षन आहे. १२०० बाराशे वर्षे जुना असलेल्या पुरंदर किल्ल्या वरून , दक्षिणोत्तर पसरलेल्या मूळ रांगेतून पूर्व दिशेकडे काही फाटे फुटले आहेत. त्यापैकी एका फाट्यावर सिंहगड आहे. तोच फाटा पूर्वेकडे अदमासे २४ किलोमीटर धावून भुलेश्वरजवळ लोप पावतो. याच डोंगररांगेवर पुरंदर आणि वज्रगड वसलेले आहेत. कात्रज घाट किंवा बापदेव घाट किंवा दिवे घाट ओलांडून पुरंदरच्या पायथ्याशी जाता येते. किल्ल्याच्या चौफेर माच्या आहेत. किल्ला पुण्याच्या आग्नेय दिशेला अंदाजे २० मैलांवर तर सासवडच्या नैऋत्येला ६ मैलांवर आहे. गडाच्या पूर्वेला बहुतांशी प्रदेश सपाट आहे तर पश्चिमेला डोंगराळ प्रदेश आहे. वायव्येला १३-१४ मैलांवर सिंहगड आहे. तर पश्चिमेला १९-२० मैलांवर राजगड आहे. Purandar Fort Information In Marathi.

पुरंदर किल्ल्याची रचना :-

दोन भागांमध्ये विभागलेला आहे,

१. माची : हा किल्ल्याचा खालचा भाग आहे आणि येथे अनेक ऐतिहासिक वास्तू आहेत, जसे की पुरंद्रेश्वर मंदिर, रामेश्वर मंदिर आणि दिल्ली दरवाजा.

२. बालेकिल्ला : हा किल्ल्याचा वरचा भाग आहे आणि येथे अनेक बुरुज आणि तटबंदी आहेत.

पुरंदर किल्ला इतिहास :

पुरंदर म्हणजे इंद्र. पुराण काळात त्रैलोक्याचा राजा इंद्र हा बलाढ्य होता, तसाच पुरंदर किल्ला हा बलाढ्य स्थान असलेला किल्ला होय. रामायण काळात लक्ष्मणाचा जीव वाचवण्यासाठी जेंव्हा हनुमानाने द्रोणागिरी पर्वत उचलून आणला होता, द्रोणागिरी पर्वत उचलून नेत असताना त्याच द्रोणागिरी पर्वताचा काही भाग खाली पडला, तो हाच पूर्वी इंद्रनील पर्वत म्हणून ओळखला जाणारा पुरंदर किल्ला होय; असे सांगितले जाते. Purandar Fort Information In Marathi.

पुरंदरच्या पायथ्याशी नारायणपूर गाव आहे. या गावात यादवकालीन धाटणीचे महादेव मंदिर आहे. यावरून हा किल्ला यादवकालीन असावा असे वाटते. खरंतर पुरंदर किल्ल्याचा सर्वात जुना संदर्भ हा इतिहासामध्ये ११ व्या शतकातला यादवकालीन संदर्भ सापडतो, यादव घराण्याने पुरंदर किल्ला बांधला. १३५०: बहमनी सुलतान अहमदशहाने यादवांकडून किल्ल्यासह आसपासचा परिसर जिंकून घेतला. याच पर्शियन वंशाने १३५० मध्ये पुरंदर किल्ल्यावर काही बांधकाम केले.

पुढे बहमनी काळात बिदरचे चंद्रसंपत देशपांडे यांनी पुरंदर किल्ला ताब्यात घेऊन बहमनी शासनाच्या अधिपत्याखाली आणला; आणि त्यांच्याच देखरेखी खाली पुरंदर किल्ला मजबूत करण्यासाठी पुरंदर किल्ल्यावर बांधकाम चालू करणे केले आणि पुनर्बांधणीसाठी प्रयत्न केले गेले. याच घराण्यातील महादजी निळकंठ यांनी हे काम कसोशीने पूर्ण केले. १४८६: बहमनी सुलतानतच्या विघटनानंतर, हा किल्ला बीजापूरच्या आदिलशाही राज्याचा भाग बनला. Purandar Fort Information In Marathi.

पुरंदर किल्ल्याचे बांधकाम पूर्ण झाल्यानंतर किल्ल्यावरील शेंदऱ्या बुरुज सतत पडत असायचा या कारणास्तव बुरुज परत ढासळू नये म्हणून बहिरणाक या सेना नायकानी आपला पुत्र नाथनाक आणि आपली सून देवाकाई, असे महिला आणि पुरुष या बुरुजाखाली बळी म्हणून गाडण्यासाठी दिले. जेणेकरून हा बुरुज पुन्हा पडू नये.त्यांचा बळी घेतल्यावरच हा बुरूज उभा राहिला. ‘Purandar fort information in marathi’

इ.स १४८९ सालाच्या आसपास निजामशाहीचा सरदार मलिक अहमद याने पुरंदर किल्ला निजामशाही राजवटीच्या अधिपत्याखाली आणला. पुढे शके १५५० साली हा किल्ला परत आदिलशहाच्या अधिपत्याखाली आला. 1596: छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या वडिलांनी, शहाजीराजांनी आदिलशहाकडून हा किल्ला जिंकला.

शिवरायांनी स्वराज्याची प्रतिज्ञा इ. स. १६४५ मध्ये वयाच्या पंधराव्या वर्षी घेतली आणि त्यानंतर तोरणा गड घेऊन स्वराज्याचे तोरण बांधले. Purandar Fort Information In Marathi.

इ.स. १६४६ ते इ.स. १६४९ च्या दरम्यान छत्रपती शिवाजी महाराजांनी अनेक किल्ले जिंकून घेतले होते. याचा बंदोबस्त करण्यासाठी आदिलशहाने आपला सरदार फत्तेखान याला शिवाजी महाराजांवर चालून जाण्यास सांगितले. याच दरम्यान शिवाजी महाराजांचे वडील शहाजी राजे हे कैदेत होते. एकीकडे आपले वडील कैदेत होते तर दुसरीकडे फत्तेखानाच्या स्वारीमुळे स्वराज्य धोक्यात येणार होते. स्वराज्यावर दुहेरी संकट आल्याने परिस्थिती खूपच बिकट होती, त्यामुळे फत्तेखानाशी लढण्यासाठी शिवाजी महाराजांनी पुरंदर किल्ला निवडला. मात्र यावेळी गड मराठ्यांच्या ताब्यात नव्हता. महादजी नीलकंठराव याच्या ताब्यात असणारा पुरंदर त्यांच्या अंतर्गत कलहाचा फायदा घेऊन शिवाजी महाराजांनी शिताफीने आपल्या ताब्यात घेतला. पुरंदर किल्ला आपल्या ताब्यात आल्या नंतर त्याच्या साहाय्यानं शिवाजी राजांनी फत्तेखानाशी झुंज देऊन मोठा विजय मिळवला. हा आदिलशहाला जबरदस्त तडाखा होता. Purandar Fort Information In Marathi.

इ.स १६५५ साली पुरंदर किल्ला शिवाजी महाराजांनी नेताजी पालकर यास गडाचा सरनौबत नेमले आणि पुरंदर किल्लाताब्यात दिला. नेतोजी पालकर हे गडाचा कारभार चोखपणे पाहू लागले.’Purandar fort information in marathi’

पुढे मराठ्यांच्या ताब्यात असणाऱ्या पुरंदर किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पत्नी सईबाई यांच्या पोटी वैशाख शु. १२ शके १५७९ म्हणजेच १४ मे १६५७ गुरुवार रोजी पुरंदर किल्ल्यावर छत्रपती संभाजी महाराजांचा जन्म झाला. ही घटना पुरंदर किल्ल्याला इतिहासात अजरामर करून गेली.

पुढे १६६५ साली मुघल सरदार मिर्झाराजे जयसिंग यांनी दिलेरखानाला सोबतीला घेऊन पुरंदर किल्ल्यावर हल्ला केला. या लढाईत दिलेरखानाशी लढत असताना मुरारबाजी देशपांडे यांना वीरमरण येऊन किल्ला मुघलांच्या ताब्यात गेला. तेव्हा नाईलाजाने छत्रपती शिवाजी महाराजांनी मुघलांशी म्हणजे औरंगजेबाशी इतिहासातील प्रसिद्ध पुरंदरचा तह केला. या तहात शिवरायांनी पुरंदरसह स्वराज्यातील २३ किल्ले औरंगजेबाला दिले होते. काही काळ लोटल्यानंतर १६७० च्या आसपास पुरंदर किल्ला शिवाजी महाराजांनी परत स्वराज्यात सामील करून घेतला.

छत्रपती संभाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर पुरंदर किल्ला औरंगजेबाने जिंकून घेतला व किल्ल्याला आजमगड असे नाव दिले. पुढे १६९५ मध्ये हा पुरंदर किल्ला शाहू महाराजांनी पेशव्यांना दिला. बरेच दिवस पुरंदर किल्ल्यावर पेशव्यांची राजधानी होती. Purandar Fort Information In Marathi.

१७५७ : नाना फडणवीसांनी पुरंदर किल्ल्यावरून पेशवाईचा कारभार हाती घेतला. (Purandar Fort History)

१७७६ : मराठा-इंग्रज यांच्यातील युद्धामुळे पुरंदरचा दुसरा तह झाला. पण पुढे सालबाईच्या तहामुळे अपूर्ण अटीतून हा किल्ला कुरोजी नाईक या कोळी सरदाराने जजनकुन घेतला.

१८१८ : तिसऱ्या पानिपतच्या लढाईत मराठ्यांचा पराभव झाल्यानंतर ब्रिटिश जनरल प्रीटझलर याने पुरंदरवर हल्ला करून १६ मार्च १८१८ रोजी किल्ला ताब्यात घेतला.

स्वातंत्र्यानंतर : पुरंदर किल्ला भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षणाच्या ताब्यात आला.

हे पण पहा : हरिहर किल्ल्याची माहिती मराठीत. https://marathimavla.com/harihar-fort-information-in-marathi/

पुरंदरचा तह :

छत्रपती शिवाजी महाराजांनी सुरत लुटल्यामुळे भयंकरपणे चिडलेला आणि गोंधळून गेलेल्या औरंगजेबाने १६६५ मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांचा बंदोबस्त करण्यासाठी, राजपूत राजा मिर्झा जयसिंग आणि औरंजेबाचा विश्वासु सेनापती दिलेरखान यांना दक्षिणेत पाठवले. औरंगजेबाचे दोन्ही विश्वास सरदार हे अफाट सैनिकांचा लवाजमा घेऊन स्वराज्यावर चालून आले. स्वराज्यात आल्यानंतर स्वराज्यातील बेलाद पुरंदर किल्ला घेण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न चालू केले. जेणेकरून छत्रपती शिवाजी महाराज आणि एकूणच स्वराज्याचा बिमोड करता येईल.

शके १५८७ म्हणजेच १६६५ मध्ये मोगल सरदार जयसिंहाने पुरंदर किल्ल्याला वेढा घातला. या युद्धाचे वर्णन सभासद बखरीमध्ये असे आढळते. त्यावेळेस पुरंदरचे किल्लेदार हे वीर मुरारबाजी हे होते.मुरारबाजी हे शिवरायांचे विश्वासु असलेले जिद्दी आणि पराक्रमी किल्लेदार होते. त्याजबरोबर हजार माणूस होते. दिलेरखान हा मुघल सैनिक घेऊन पुरंदरवर सतत हल्ले करत असतानाच एक महिन्याच्या अथक प्रयत्नानंतर दिलेरखानाला पुरंदर किल्ल्याजवळील वज्रगड पाडण्यास यश आलं. त्यानंतर एके दिवशी मुरारबाजी देशपांडे हे गडावरील ७०० मावळे घेऊन गडाच्या खाली दिलेरखानावर चालुण गेले. Purandar Fort Information In Marathi.

तेव्हा मुरारबाजी आणि दिलेरखानामध्ये घनघोर युद्ध झाले. मुरारबाजी यांचे शौर्य पाहून दिलेरखानाने मुरारबाजीला आपल्याकडे येण्याची विनंती केली. पण मुरारबाजी यांनी मी शिवरायांचा मावळा आहे. मी तुझा कधीच होणार नाही; असे सांगितले. तेव्हा दिलेरखानाने तीर मारून मुरारबाजी यांना खाली पाडले, त्यात मुरारबाजी यांना वीरमरण आले. मुरारबाजी यांच्या विरमरणाची बातमी शिवाजी महाराजांना समजताच त्यांनी रघुनाथराव पंत यांना मिर्झाराजे जयसिंग यांच्याकडे बोलणीसाठी पाठवून शरणागती पत्करली. Purandar Fort Information In Marathi.

तेव्हा त्यांनी जयसिंहाशी तहाचे बोलणे सुरू केले आणि ११ जून १६६५ साली इतिहासप्रसिद्ध ‘पुरंदरचा तह’ झाला. या पुरंदरच्या तहाच्या कलमानुसार शिवरायांनी स्वराज्यातील २३ किल्ले व किल्ल्यांच्या खालचा चार लक्ष होणाचा प्रदेश मुघलांना देण्याचे कबूल केले; तह नंतर मिर्झाराजे जयसिंग म्हणजेच मुघलांकडून छत्रपती शिवाजी महाराजांचे पुत्र संभाजी महाराज यांना पंचहजारी मनसबदारी बहाल करण्यात आली होती. Purandar Fort Information In Marathi.

स्वराज्यातील २३ किल्ले त्यांची नावे अशी,

पुरंदर, रुद्रमाळ, कोंढाणा, रोहिडा, लोहगड, विसापूर, तुंग, तिकोना, प्रबळगड, माहुली, मनरंजन, कोहोज, कर्नाळा, सोनगड, पळसगड, भण्डारगड, नरदुर्ग, मार्गगड, वसन्तगड, नंगगड, अंकोला, खिरदुर्ग (सागरगड), मानगड.

८ मार्च १६७० मध्ये निळोपंत मुजुमदाराने किल्ला स्वराज्यात आणला. संभाजी राजांच्या मृत्यूनंतर किल्ला औरंगजेबाने जिंकला व त्याचे नाव ‘आजमगड’ ठेवले. पुढे मराठ्यांच्या वतीने शंकराजी नारायण सचिवांनी मोगलांशी भांडून पुरंदर घेतला. शके १६९५ मध्ये छत्रपती शाहू यांनी किल्ला पेशवे यांस दिला. अनेक दिवस किल्ल्यावर पेशव्यांची राजधानी होती. शके १६९७ मध्ये गंगाबाई पेशवे यांना गडावर मुलगा झाला, त्याचे नाव सवाई माधवराव ठेवण्यात आले. इ.स. १८१८ मध्ये इंग्रजांनी गड आपल्या ताब्यात घेतला. Purandar Fort Information In Marathi.

हे पण पहा : हरिश्चंद्रगड किल्ल्याची माहिती मराठीत. https://marathimavla.com/harishchandragad-fort-information-in-marathi/#more-702

गडावरील पाहण्यासारखी ठिकाणे :

पुरंदर आणि वज्रगड जरी एकाच डोंगरसोंडेवर वसलेले असले तरी ते दोन स्वतंत्र किल्ले आहेत.

१. बिनी दरवाजा : पुरंदर माचीवरील हा एकमेव दरवाजा. नारायणपूर गावातून किल्ल्यावर जाताना हा दरवाजा लागतो. दरवाज्यातून आत शिरल्यावर पहारेकऱ्याच्या देवड्या आहेत. समोरच पुरंदरचा खन्दकडा आपले लक्ष वेधून घेतो. आत शिरल्यावर दोन रस्ते लागतात, एक सरळ पुढे जातो तर दुसरा डावीकडे मागच्या बाजूस वळतो. आपण सरळ रस्त्याने पुढे गेल्यावर उतारावर लष्कराच्या बराकी आणि काही बंगले दिसतात. थोडे पुढे गेल्यावर उजवीकडे बालेकिल्ल्याच्या पायथ्याशी एक मंदिर दिसते. त्याचे नाव ‘पुरंदरेश्वर’.

२. पुरंदरेश्वर मंदिर : पुरंदर किल्ल्यावरील पुरंदरेश्वर मंदिर हे महादेवाला समर्पित मंदिर आहे. हेमाडपंथी असणाऱ्या या मंदिरात इंद्राची सव्वा ते दीड फुटापर्यंतची मूर्ती आहे. पुरंदरेश्वर मंदिराचा जीर्णोद्धार हा थोरल्या बाजीराव पेशव्यांनी केला.

३. रामेश्वर मंदिर : पुरंदरेश्वर मंदिराच्या मागील कोपऱ्यात पेशवे वंशाचे रामेश्वर मंदिर आहे. हे पेशव्यांचे खाजगी मंदिर होते.

४. दिल्ली दरवाजा : हा उत्तराभिमुख दरवाजा आहे. दरवाज्याच्या वळणावर श्री लक्ष्मी मातेचे देवालय आहे. आत गेल्यावर उजवीकडे आणखी एक दरवाजा दिसतो. डावीकडची वाट बालेकिल्ल्याच्या दुसऱ्या टोकापर्यंत जाते. या वाटेने पुढे गेल्यावर काही पाण्याची टाकी लागतात.

५. खन्दकडा : दिल्ली दरवज्यातून आत शिरल्यावर डावीकडे एक कडा थेट पूर्वेकडे गेलेला दिसतो. हाच तो खन्दकडा. या कड्याच्या शेवटी एक बुरूज आहे. बुरूज पाहून आल्यावर परत दरवाज्यापाशी यावे. येथून एक वाट पुढे जाते. या वाटेतच आजूबाजूला पाण्याची काही टाकी लागतात. थोडे पुढे गेल्यावर उजवीकडे एक उंचवटा लागतो. त्याच्या मागे पडक्या जोत्यांचे अवशेष आहेत. येथेच अम्बरखान्याचे अवशेष दिसतात. थोडे वर चढून पाहिल्यास वाड्याचे अवशेष दिसतात. वाटेवर पुढे गेल्यावर काही पाण्याचे हौद लागतात. या वाटेवरून पुढे जाताना एक वाट डावीकडे खाली गेली आहे. या वाटेने गेल्यावर केदार दरवाजा लागतो.

६. पद्मावती तलाव : मुरारबाजींच्या पुतळ्यापासून पुढे गेल्यावर पद्मावती तलाव लागतो.

७. शेन्दऱ्या बुरूज : पद्मावती तळ्याच्या मागे बालेकिल्ल्याच्या वायव्येस, तटबंदीच्या बरोबरीने एक बुरूज बांधला आहे. त्याचे नाव शेन्दऱ्या बुरूज.

८. केदारेश्‍वर : केदार दरवाजा पाहून मूळ वाटेने १५ मिनिटे चालून गेल्यावर काही पायऱ्या लागतात. त्या आपल्याला थेट केदारेश्‍वर मंदिरापर्यंत घेऊन जातात. पुरंदरचे मूळ दैवत म्हणजे केदारेश्‍वर. या केदारेश्‍वर मंदिराचा जीर्णोद्धार झालेला आहे. महाशिवरात्रीला हजारो भाविक येथे दर्शनाला येतात. मंदिराच्या समोरच एक दगडी दीपमाळ आहे. सभोवती दगडी फरसबन्दी आहे. केदारेश्‍वराचे मंदिर म्हणजे किल्ल्यावरील अत्युच्च भाग. येथून राजगड, तोरणा, सिंहगड, रायरेश्‍वर, रोहिडा, मल्हारगड, कऱ्हेपठार हा सर्व परिसर दिसतो. या केदार टेकडीच्या मागे एक बुरूज आहे त्याला कोकण्या बुरूज असे नाव आहे.

९. पुरंदर माची : आल्या वाटेने माघारी फिरून दिल्ली दरवाज्यातून जाणाऱ्या वाटेने थेट पुढे यावे म्हणजे आपण माचीवरील भैरवखिंडीत जाऊन पोहोचतो. हा किल्ल्याचा सपाट भाग आहे आणि येथे अनेक ऐतिहासिक वास्तू आणि वाड्याचे अनेक अवशेष दिसतात.

१०. भैरवगड : पुरंदर किल्ल्याचा एक भाग आहे आणि त्यालाच वज्रगड असेही म्हणतात. याच खिंडीतून वज्रगडावर जाण्यासाठी वाट आहे. खिंडीत शिवाजी महाराजांचा पुतळा आहे. या खिंडीपर्यन्त गाडी रस्ता आलेला असल्याने त्या रस्त्यावरून गेल्यावर वाटेतच उजवीकडे राजाळे तलाव लागतो. पुरंदरमाचीवर याच तलावाचे पाणी वापरले जाते.

११. वीर मुरारबाजी देशपांडे पुतळा : बिनी दरवाज्यातून आत गेल्यानंतर आपल्याला वीर मुरारबाजी देशपांडे यांचा पुतळा दिसतो. १६६५ मध्ये दिलेरखाना सोबत लढत असताना मुरारबाजी यांना पुरंदर किल्ल्यावर वीरमरण आले. पुरंदर किल्ल्यावरील हा मुरारबाजी यांचा पुतळा इ.स. १९७० मध्ये उभारण्यात आला आहे.

हे पण पहा : मुरूड-जंजिरा किल्ल्याची माहिती मराठीत. https://marathimavla.com/murud-janjira-fort-information-in-marathi/#more-824

पुरंदर किल्ल्याचे छायाचित्र :

पोहोचण्याच्या वाटा :-

पुण्याहून पुरंदर किल्ल्याकडे जाण्यासाठी बसने कसे जावे :-

१. बस : पुरंदर किल्ला पर्यंत जाण्यासाठी थेट बस नाही. परंतु पुणे ते सासवड या सिटी बस ने पुरंदर जवळ जाऊ शकता.

कात्रज – कात्रज घाट – खेड शिवापूर टोल नाका – कापुरहोळ – प्रति बालाजी मंदिर फाटा – पुरंदर घाट सुरवात – श्री क्षेत्र नारायणपपुर ला उतरावे तिथून पुढे पुरंदर किल्ला पर्यंत ऑटो ने जावे लागते.

२. रेल्वे : थेट पुरंदर किल्ला पर्यंत कुठलीही रेल्वे जात नाही.

३. खाजगी वाहन : मित्रांनो, पुरंदर किल्ला बघण्यासाठी आपण खाजगी वाहन दुचाकी अथवा चारचाकीने पुणे इथून खूप मार्गाने जाऊ शकतो,

पुणे – बारामती रोड – बोपदेव घाट – भिवरी – चांबलि – कोडीत – पुरंदर रोड – पुरंदर किल्ला.

मुंबईहून पुरंदर किल्ल्याकडे जाण्यासाठी बसने कसे जावे :-

१. बस : पुरंदर किल्ला पर्यंत जाण्यासाठी थेट बस नाही.

मुंबई – पुणे बस स्टॅन्ड उतरून पुणे सिटी बस ने कात्रज ला जावे, नंतर सासवड या सिटी बस ने पुरंदर जवळ जाऊ शकता. मार्ग कात्रज – कात्रज घाट – खेड शिवापूर टोल नाका – कापुरहोळ – प्रति बालाजी मंदिर फाटा – पुरंदर घाट सुरवात – श्री क्षेत्र नारायणपपुर ला उतरावे तिथून पुढे पुरंदर किल्ला पर्यंत ऑटो ने जावे लागते.

२. रेल्वे : थेट पुरंदर किल्ला पर्यंत कुठलीही रेल्वे जात नाही.

कुर्ला रेल्वे स्टेशन – कर्जत रेल्वे स्टेशन – पुणे रेल्वे स्टेशन – उतरून पुणे सिटी बस ने कात्रज ला जावे, नंतर सासवड या सिटी बस ने पुरंदर जवळ जाऊ शकता. मार्ग कात्रज – कात्रज घाट – खेड शिवापूर टोल नाका – कापुरहोळ – प्रति बालाजी मंदिर फाटा – पुरंदर घाट सुरवात – श्री क्षेत्र नारायणपपुर ला उतरावे तिथून पुढे पुरंदर किल्ला पर्यंत ऑटो ने जावे लागते.

मुंबई – नवी मुंबई – लोणावळा – कामशेत – देहू रोड सरकल- मुंबई सातारा रोड – बावधन – वारजे – शिंदेवाडी – वर्वे – कापुरहोळ / नारायणपुर फाटा – दिवळे – श्री क्षेत्र नारायणपूर – नारायण पेठ – पुरंदर किल्ला.

नाशिकहून पुरंदर किल्ल्याकडे जाण्यासाठी बसने कसे जावे :-

१. बस : पुरंदर किल्ला पर्यंत जाण्यासाठी थेट बस नाही.

नाशिक – सिन्नर – संगमनेर – आळेफाटा – नारायणगाव – मंचर – राजगुरूनगर – चाकण – मोशी – भोसरी – पुणे – स्वारगेट – स्वारगेट बस स्टॅन्ड, पुढे कात्रज या सिटी बस ने कात्रज ला जावे. परंतु पुणे ते सासवड या सिटी बस ने पुरंदर जवळ जाऊ शकता.

२. रेल्वे : थेट पुरंदर किल्ला पर्यंत कुठलीही रेल्वे जात नाही.

३. खाजगी वाहन : मित्रांनो, पुरंदर किल्ला बघण्यासाठी आपण खाजगी वाहन दुचाकी अथवा चारचाकीने जाऊ शकतो,

नाशिक – सिन्नर – संगमनेर – आळेफाटा – बेल्हे – बेल्हे – पारगाव – शिखरापूर – उरुळी कांचन – वाघापूर चौक – सासवड – नारायणपूर – पुरंदर किल्ला.

हे पण पहा : रायगड किल्ल्याची माहिती मराठीत. https://marathimavla.com/raigad-fort-information-in-marathi/#more-312

FAQs :

१. पुरंदर किल्ल्याचे काय विशेष आहे ?

– छत्रपती शिवाजी महाराजांचा प्रिय आणि बळकट किल्ला म्हणून ओळखला जाणारा पुरंदर, मराठा साम्राज्याच्या पराक्रमाचे प्रतीक आहे. याच किल्ल्यावर छत्रपती संभाजी महाराजांचा जन्म झाला, ज्यामुळे या किल्ल्याला विशेष ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्त झाले आहे.

२. पुरंदर किल्ला लढवणारे वीर कोण ?

– ८ मार्च १६७० मध्ये निळोपंत मुजुमदाराने किल्ला स्वराज्यात आणला. संभाजी राजांच्या मृत्यूनंतर किल्ला औरंगजेबाने जिंकला व त्याचे नाव ‘आजमगड’ ठेवले. पुढे मराठ्यांच्या वतीने शंकराजी नारायण सचिवांनी मोगलांशी भांडून पुरंदर घेतला.

३. पुरंदरच्या तहात काय ठरले होते ?

– या तहानुसार राजांनी आपले तेवीस किल्ले व चार लाख होनांचे क्षेत्र बादशहाला दिले. राजांच्या ताब्यात बारा किल्ले आणि लाख होनांचे क्षेत्र राहिले. मिर्झाराजांनी चाळीस लाखांची खण्डणी राजांवर लादली. वार्षिक तीन लाखांचे हप्ते ठरले.

४. पुरंदरचा किल्लेदार कोण होता ?

– दिलेरखानाने पुरंदर च्या किल्ल्याला वेढा दिला. त्यावेळी पुरंदरचे किल्लेदार महान पराक्रमी सरदार व छत्रपती शिवाजी महाराज यांना सर्वस्व मानणारे शुर नरविर “मुरारबाजी देशपांडे ” हे होते.

५. इतिहासात पुरंदरचा अर्थ काय आहे ?

– पुरंदर किंवा पुरंदरचा संदर्भ असू शकतो: हिंदू देव इंद्र किंवा शिव, अग्नी यांचे विशेषण . पुरंदरा (तत्त्वज्ञ), 7व्या शतकातील कारवाक तत्त्वज्ञ. पुरंदर दासा, १६व्या शतकातील भारतीय संगीतकार. पुरंदरा दासा आराधना, उत्सव त्यांना समर्पित.

६. पुरंदर किल्ला कोणत्या जिल्ह्यात आहे ?

– पुरंदर किल्ला पुणे जिल्ह्यात आहे.

७. छत्रपती संभाजी महाराजांचा जन्म कोणत्या किल्ल्यावर झाला ?

– छत्रपती संभाजी महाराजांचा जन्म पुरंदर किल्ल्यावर झाला.

८. पुरंदरचा तह केव्हा झाला ?

– पुरंदरचा तह 11 जून 1665 रोजी झाला.

९. पुरंदरच्या तहात शिवाजी महाराजांनी मुघलांना किती किल्ले दिले होते ?

– पुरंदरच्या तहात छत्रपती शिवाजी महाराजांनी मुघलांना 23 किल्ले दिले होते.

१०. पुरंदर किल्ल्याची उंची किती आहे ?

– पुरंदर किल्ल्याची उंची 1400 फूट आहे.

११. पुरंदर किल्ला कोणत्या डोंगर रांगेत वसलेला आहे ?

– सह्याद्री डोंगरात, भुलेश्वर डोंगररांगेत.

हे पण पहा : सिंहगड किल्ल्याची माहिती मराठीत. https://marathimavla.com/sinhagad-fort-information-in-marathi/#more-596

हे पण पहा : तोरणा किल्ल्याची माहिती मराठीत. https://marathimavla.com/torna-fort-information-in-marathi/#more-416

Hostinger Is Best Website For Bye Domain For Your Website. https://www.hostinger.in